Giới thiệu khái quát thành phố Vĩnh Yên

Tổng quan về thành phố Vĩnh Yên

Thành phố Vĩnh Yên là tỉnh lỵ của tỉnh Vĩnh Phúc, nằm ở tọa độ 21015′-21022′ vĩ độ Bắc; 105033′-105038′ Kinh độ Đông. Phía đông giáp huyện Bình Xuyên; Tây giáp huyện Yên Lạc, Tam Đường; phía Bắc giáp huyện Tam Đảo, Tam Đường; Phía nam giáp huyện Yên Lạc, Bình Xuyên.

Tính đến năm 2014, Thành phố Vĩnh Yên có tổng diện tích tự nhiên là 5.080,21 ha, dân số là 122.568 người. Thành phố Vĩnh Yên có 9 đơn vị hành chính là các phường: Ngô Quyền, Liên Bảo, Tích Sơn, Đồng Tâm, Hội Hợp, Khai Quang, Đống Đa và 2 xã Định Trung, Thanh Trù. Là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa của tỉnh, Vĩnh Yên còn có vị trí chiến lược vô cùng quan trọng. Cách thủ đô Hà Nội 55 km, là cầu nối vùng núi Trung du Bắc Bộ với đồng bằng Bắc Bộ; Với tuyến đường sắt Hà Nội – Lào Cai – Vân Nam (Trung Quốc), đi qua quốc lộ số 1. 2 Hà Nội – Hà Giang, tạo cho Vĩnh Yên khả năng phát triển công nghiệp, giao lưu hàng hóa, phát triển các loại hàng hóa. mô hình dịch vụ, tiếp cận nhanh các thành tựu khoa học kỹ thuật, văn hóa thông tin của cả nước.

Ngược dòng thời gian, Vĩnh Yên là vùng đất được hình thành từ rất sớm trong lịch sử. Trong thời kỳ các vua phụ thuộc từ thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên đến năm 210 trước Công nguyên, Vĩnh Yên thuộc Bộ Văn Lang. Đời Thục An Dương Vương năm 221 TCN đến năm 179 TCN thuộc Bộ Mê Linh. Thời Bắc thuộc, Vĩnh Yên thuộc quận Giao Chỉ, sau là quận Phong Châu. Thời Trần (thế kỷ 13 – 14) thuộc huyện Đường, thành phố Tuyên Quang. Năm 1428, nhà Lê lập phủ Vĩnh Yên ở Bắc Đảo (Bắc Đảo gồm: Lạng Sơn, Bắc Giang, Bắc Ninh, Vĩnh Yên, Thái Nguyên, Bắc Kạn, Cao Bằng).

Năm 1466, nhà Lê sau chia địa giới hành chính cả nước, Vĩnh Yên được chia làm hai: một phần nhập vào đạo Bắc Giang (còn gọi là đạo Kinh Bắc), một phần nhập vào đạo Thái Nguyên (còn gọi là đạo Ninh Sóc ). ). Về sau, nhà Lê đặt Vĩnh Yên thuộc phủ Đoan Hùng, trấn Sơn Tây.

Thời Nguyễn, vua Gia Long lần đầu tiên cắt đất Vĩnh Yên cho các kinh thành Thái Nguyên, Kinh Bắc và Sơn Tây. Đến thời vua Minh Mạng, tổ chức hành chính vẫn được duy trì. Phần lớn đất đai của Vĩnh Yên thuộc phường Tam Đại, một phần nhỏ thuộc phường Đoan Hùng, còn lại thuộc thành phố Sơn Tây. Khi thực dân Pháp xâm lược, chúng thực hiện chính sách chia để trị, cắt xén, chia tách các tỉnh, thành lập các đơn vị hành chính mới. Ngày 20 tháng 10 năm 1890, thực dân Pháp chia Vĩnh Tường và 5 huyện là Bạch Hạc, Lập Thạch, Tam Dương, Yên Lạc, Yên Lãng của tỉnh Sơn Tây, huyện Bình Xuyên của tỉnh Thái Nguyên, sáp nhập làm một. giáo Vĩnh Yên ([1]). Sáu tháng sau, ngày 12-4-1891, Toàn quyền Đông Dương giải tán đạo Vĩnh Yên, dời xứ này về tỉnh Sơn Tây; Ngày 29 tháng 12 năm 1899, Toàn quyền Đông Dương ra Nghị định thành lập tỉnh Vĩnh Yên.

Từ 1899 đến 1904, đô thị Vĩnh Yên rộng chưa đầy 2 cây số vuông. Các cơ quan của chính quyền thực dân Pháp được đặt trong dãy núi An Sơn. quan lại Nam Triều, công chức địa phương và nông nghiệp ở các thôn, xóm của xã Tích Sơn cũ. Hai bên “con đường xưa” (còn gọi là “đường Hàng Mành”) và trên khu đất bằng phẳng trước đồi An Sơn cho đến đầm Lấp, dần dần hình thành nhiều thương nhân, thợ thủ công và cư dân phi nông nghiệp… Đường Vĩnh Thịnh, Vĩnh Thạnh. Cho đến năm 1954, trong nội thành chỉ có 7 đường được đặt tên: Lômé (Lôme) theo tên Chánh sứ đầu tiên của tỉnh Vĩnh Yên, đường Mai Trung Cát mang tên Tuần Phủ đầu tiên của Vĩnh Yên; Phố Lê Quan Duyệt, phố chợ tỉnh (Rue du stade), phố bệnh viện (Rue de I hooopoital), phố ga (avennue de la gare). Sau cuộc kháng chiến chống Pháp thắng lợi, chính quyền ta tiếp quản Vĩnh Yên và đổi tên các đường phố mang dấu hiệu thực dân Pháp bằng những tên mới như: Lơme đổi thành Vĩnh Thịnh, Mai Trung Cát đổi thành Trần Quốc Tuấn, Lê Quân Duyệt thay đổi. ở Tân Lập đổi đường ga là thị trấn Ngô Quyền. Thời kỳ này, địa giới thành phố Vĩnh Yên là một hình tứ giác, được xác định như sau:

– Phía Bắc giáp tuyến đường sắt.

– Hướng Đông từ đường thẳng Bắc Nam tiếp tuyến với cửa xả.

– Phía Tây theo đường thẳng đi qua tâm Giếng Tích Sơn (chính là Giếng Mắt Rồng).

– Hướng Nam giáp đường thẳng (từ Đông sang Tây) cắt ngang đường trên, cách giếng Tích Sơn 820 m. Tổng diện tích chưa đầy 2 km vuông.

Đến năm 1903, đô thị Vĩnh Yên được xác định gồm 2 phố: Vĩnh Thành, Vĩnh Thịnh và 9 thôn: Cổ Đô, Bảo Sơn, Đào Hoàng, Hàn Lư, Định Trung, Đôn Hậu, Khai Quang, Nhân Mỹ, Xuân Trường. .

Cùng với việc quy hoạch thành phố Vĩnh Yên, thực dân Pháp đã dồn dân ở khu Cao Sơn (khu vực đồi cao), khu vực giếng Sau đến làng Sau, làng Gàu; buộc phải di dời chùa Ngũ Phúc trên đỉnh Sơn Cao đến địa điểm khác. Chúng chiếm trọn dãy đồi cao từ rạch Tỉnh đến đầm Vác để lấy đất xây dinh thủ tướng, dinh phó thủ tướng và các công sở do người Pháp cai quản như: Sở Cấm (đồi cao trước cửa Lim). .rừng); tòa án, nhà tù, kho bạc (địa điểm ngày nay của đài truyền hình).

Đến năm 1914, sau 15 năm phát triển, Vĩnh Yên mang tính chất của một tỉnh lỵ nhưng quy mô còn hạn chế. Theo sơ đồ đô thị Vĩnh Yên lập năm 1914, diện tích nội thành Vĩnh Yên chưa đầy 2 km2. Tổ chức hành chính trên được giữ ổn định cho đến năm 1945. Sau khi đàn áp bọn Quốc dân đảng phản động, tháng 8 năm 1945, Tỉnh ủy Vĩnh Yên quyết định thành lập Thành ủy Vĩnh Yên, phụ trách phong trào ở các xã: Tích Sơn, Vinh Yên, Hợp Thịnh, Đồng Tâm (Vân Hội), Hạnh Phúc (Khai Quang). Bước vào thực hiện công cuộc kháng chiến, tháng 8 năm 1947, do yêu cầu nhiệm vụ lúc bấy giờ, Thành ủy Vĩnh Yên bị giải tán, các xã Hạnh Phúc, Đồng Tâm, Định Trung được trả về cho huyện Tam Dương.

Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, Thủ tướng Chính phủ ra Sắc lệnh số Theo sắc lệnh số 459/TTg ngày 01/02/1955 khôi phục thị xã Vĩnh Yên, lúc này Vĩnh Yên có 4 trục đường chính: Ngô Quyền, Lê Văn Duyệt (sau đổi là Tân Lập), Trần Quốc Tuấn, Vĩnh Thịnh và 4 thôn: Vĩnh Tân , Định, Tân Phúc, Định. Xã Tích Sơn nay thuộc huyện Tam Đường.

Sau cải cách ruộng đất năm 1955, với việc điều chỉnh địa giới hành chính, một số đơn vị mới được nhập vào Vĩnh Yên như:

– Xã Tích Sơn có các thôn: Khâu, Tước, Hạ, Gách, Mới, Sau, An Định, Gâu.

– Đô thị Định Trung có 3 thôn Yên Lập (Lập).

– Xã Hạnh Phúc (Khai Quang) có làng Bầu.

Sau khi thêm các đơn vị mới vào Vĩnh Yên, thành phố được tổ chức thành 4 quận: Tích Sơn, Đống Đa, Ngô Quyền và Liên Minh.

Sau giải phóng năm 1954, Tỉnh ủy Vĩnh Phúc đặt trụ sở tại Phúc Yên cho đến năm 1960 chuyển về TP Vĩnh Yên. Giữa những năm 1960, các xã Định Trung và Khai Quang được trả lại cho huyện Tam Đường.

Năm 1962, khu Tích Sơn được chia thành 2 tiểu khu gồm: Đường Vĩnh Thịnh, thôn Khẩu, thôn Tiếp và tiểu khu Lam Sơn gồm: xóm Gạch, Hạ. Khu Đống Đa được chia thành tiểu khu An Sơn gồm làng Gấu, làng An Định và tiểu khu Đống Đa gồm làng Sau, làng Mới, làng Đình. Sau đó, tiểu khu An Sơn hợp nhất với tiểu khu Đống Đa để hình thành Đống Đa. Cuối năm 1967, thôn Bảo Sơn tách khỏi xã Khai Quang chuyển về khu Liên Minh thuộc khu Liên Bảo, khu Lam Sơn sáp nhập với khu Tích Sơn.

Năm 1968, tỉnh Vĩnh Phúc hợp nhất với tỉnh Phú Thọ thành tỉnh Vĩnh Phú, tỉnh lỵ đặt tại Việt Trì, Vĩnh Yên là một trong 3 thành phố trực thuộc tỉnh Vĩnh Phú (Vĩnh Yên, Phúc Yên, Phú Thọ) . Năm 1977, theo Quyết định số Theo Nghị định số 178/CP ngày 7/5/1977 của Hội đồng Chính phủ, 2 xã Định Trung, Khai Quang và thị trấn Tam Đảo (trước thuộc huyện Tam Dương) nay chuyển về thị xã Vĩnh Yên. Năm 1981, theo quyết định của Chính phủ, Ban đại diện tiểu khu hành chính được thành lập ở phường có vị trí ngang hàng với thành phố, có HĐND phường và UBND phường. Tình trạng trên được duy trì cho đến khi tỉnh Vĩnh Phúc được khôi phục.

Ngày 06 tháng 11 năm 1996 tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa IX đã thông qua Nghị quyết “Về việc chia và điều chỉnh địa giới hành chính một số tỉnh”, theo đó tỉnh Vĩnh Phú được chia thành 2 tỉnh Vĩnh Phú và Vĩnh Phú. . Phúc, Phú Thọ. Tỉnh Vĩnh Phúc được tái lập và đi vào hoạt động từ ngày 01 tháng 01 năm 1997 với 6 đơn vị hành chính gồm: Thành phố Vĩnh Yên và 5 huyện Lập Thạch, Vĩnh Tường, Yên Lạc, Tam Đảo, Mê Linh. Tỉnh lỵ của tỉnh đặt tại thành phố Vĩnh Yên.

Do nhu cầu phát triển của tỉnh lỵ, ngày 18 tháng 8 năm 1999, chính phủ ban hành nghị định số. Nghị định 72/1999/NĐ-CP về việc điều chỉnh địa giới hành chính để mở rộng thành phố Vĩnh Yên. Thực hiện nghị định trên, thành phố Vĩnh Yên được thành lập với các xã Đồng Tâm, Hội Hợp, Thanh Trù. Ngày 01/9/1999 các đơn vị trên chính thức đi vào hoạt động, lúc này Vĩnh Yên có 5.079,27 ha DTTN và 65.727 nhân khẩu, gồm 10 đơn vị hành chính: Ngô Quyền, Đống Đa, Liên Bão, Tích Sơn, Đồng Tâm, Hi . Các phố núi Hợp, Định Trung, Khai Quang, Thanh Trù, Tam Đảo.

Ngày 09/01/2003, Chính phủ ban hành Nghị định số Nghị định 153/2003/NĐ-CP về việc thành lập thành phố Phúc Yên và huyện Tam Đảo. Thực hiện nghị định trên, thị trấn Tam Đảo thuộc thành phố Vĩnh Yên được chuyển về huyện Tam Đảo mới; Thành phố Vĩnh Yên có 4.983 ha diện tích đất tự nhiên và 76.523 nhân khẩu, có 9 đơn vị hành chính gồm 7 phường và 2 thị trấn.

Ngày 01 tháng 12 năm 2006, chính phủ ban hành nghị định số. Nghị định 146/2006/NĐ-CP về việc thành lập thành phố Vĩnh Yên, trung tâm tỉnh Vĩnh Phúc trên cơ sở toàn bộ diện tích tự nhiên, dân số và các đơn vị hành chính trực thuộc. Thành phố Vĩnh Yên khi mới thành lập có 9 đơn vị trực thuộc: phường Ngô Quyền, phường Liên Bảo, phường Tích Sơn, phường Đống Đa, phường Hội Hợp, phường Đồng Tâm, phường Khai Quang và phường Vĩnh Yên. Các xã Định Trung, Thanh Trù vẫn tồn tại.

([1]Họ đạo Vĩnh Yên có trụ sở chính ở Hương Canh nên tỉnh Vĩnh Yên lúc này (10-1890) còn được gọi là tỉnh Canh.

* Dân số Vĩnh Yên.

Thành phố Vĩnh Yên còn là trung tâm kinh tế, chính trị, khoa học kỹ thuật, văn hóa – xã hội của tỉnh Vĩnh Phúc. Với diện tích tự nhiên 50,8 km2 Dân số 108.327 người (cuối năm 2017) trong đó: – Ngô Quyền : 6.003 người – Liên Bảo: 18.676 người – Tích Sơn: 8.402 người – Đồng Tâm: 17.657 người – Hội Hợp: 12.972 người – Khai Quang: 18.643 người – Đống Đa: 8.275 người: xã Định Trung 590

– Xã Thanh Trù: 8645 người

Danh sách một số di tích văn hóa trên địa bàn thành phố Vĩnh Yên

1/ Đình Đông Đạo – Phường Đồng Tâm

2/ Chùa Tích Sơn – Phường Tích Sơn

3/ Đền Đức Thánh Trần – Phường Ngô Quyền.

4/ Khu di tích Bác Hồ về thăm Vĩnh Phúc (02/03/1963) – P. Ngô Quyền

5/ Chùa Linh Sơn – Phường Hội Hợp

6/ Đình Hội Thương – Phường Hội Hợp

7/ Chùa Tiên Sơn – Phường Hội Hợp

8/ Tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh – Phường Đồng Tâm

9/ Chùa Côi – Phường Hội Hợp

10/ Đinh Lạc Ý – P. Đồng Tâm

11/ Chùa Phủ – Phường Khai Quang

12/ Chùa Hà Tiên – xã Định Trung

13/ Chùa Bà – Thị trấn Thanh Trù

14/ Đình Thượng, Đình Hạ – xã Thanh Trù

15/ Đình Trung – Xã Thanh Trù

16/ Đền Dâu – xã Định Trung

17/ Đền Dâu, chùa Long Đầu – xã Định Trung