Jerusalem, thánh địa thành chiến địa

Chính quyền Israel đã đuổi một số người Palestine ra khỏi nhà của họ để dọn đường cho những người Israel định cư. Đỉnh điểm, những người Palestine quá khích đã ném đá, chai lọ và pháo vào cảnh sát Israel; Cảnh sát đã đáp trả bằng đạn cao su và lựu đạn gây choáng để lập lại trật tự tại các khu vực xung quanh Nhà thờ Hồi giáo Al-Aqsa và phía đông Jerusalem. Hậu quả là khoảng 200 người bị thương.

Thành Thánh Giêrusalem. Ảnh: Word Press

Jerusalem, phía đông Tel Aviv, là một trong những thành phố lâu đời nhất trên thế giới và được coi là điểm gặp gỡ của các nền văn hóa chịu ảnh hưởng của Hồi giáo, Cơ đốc giáo và Do Thái giáo. Do đó, đây là Thánh địa của cả ba tôn giáo này, được cả nhà nước Do Thái và nhà nước Ả Rập tuyên bố là thủ đô.

Được thành lập vào khoảng thiên niên kỷ thứ 4 trước Công nguyên, Jerusalem đã trải qua nhiều thăng trầm trong lịch sử, bị phá hủy hai lần, bị bao vây hàng chục lần, tấn công, chinh phục và xây dựng lại. Tại trung tâm của Jerusalem là Thành phố Cổ với một số thánh địa dành cho người theo đạo Cơ đốc, người Hồi giáo và người Do Thái.

Đó là nhà thờ Mộ Chúa Giêsu, hàng năm có hàng triệu giáo dân hành hương đến cầu nguyện; nhà thờ Hồi giáo al-Aqsa, nơi nhà tiên tri Muhammad đến từ Mecca và cầu nguyện cho linh hồn của tất cả các nhà tiên tri, và Mái vòm đá cách đó không xa, được cho là nơi ở của nhà tiên tri. Nhà tiên tri Muhammad bay lên thiên đường trên cánh ngựa. Cuối cùng là “Bức tường than khóc”, nơi Abraham – tộc trưởng Do Thái đã hy sinh con trai mình là Isaac, để các tín đồ Do Thái từ khắp nơi trên thế giới đến đây cầu nguyện và kết nối với lịch sử của họ.

Tháng 12 năm 1917, Anh giành quyền kiểm soát Jerusalem từ Đế chế Ottoman và tiến hành đưa người Do Thái từ nhiều nơi trên thế giới đến Palestine để thành lập một nhà nước cho người Do Thái. Điều này khiến đất nước rơi vào tình trạng hỗn loạn và bạo lực khi người Ả Rập chống lại các vị vua Do Thái ở đó.

Tháng 11 năm 1947, Liên hợp quốc (LHQ) thông qua Nghị quyết 181, chấm dứt sự ủy trị của Anh và chia vùng đất này thành hai quốc gia: quốc gia Do Thái chiếm 57,47% diện tích (14.100 km2) với 498.000 người Do Thái, 325.000 người Ả Rập; Quốc gia Ả Rập chiếm 42,53% diện tích với 807.000 người Ả Rập và 10.000 người Do Thái. Riêng thành phố Jerusalem, với 100.000 người Do Thái và 105.000 người Ả Rập, là một “thực thể bị chia rẽ giữa hai bên”, có địa vị chính trị và pháp lý riêng biệt do Liên Hợp Quốc quản lý.

Tuy nhiên, ngày 14/5/1948, Hội đồng Quốc gia Do Thái tuyên bố thành lập Nhà nước Israel với thủ đô là Jerusalem, bất chấp tinh thần Nghị quyết 181 của LHQ. Để đoàn kết với những người anh em Palestine, ngay ngày hôm sau, các nước Ả Rập đã bắt đầu một cuộc chiến (chiến tranh Trung Đông lần thứ nhất) chống lại Israel. Kết quả của cuộc chiến kéo dài 15 tháng này (có ngừng bắn) Israel đã chiếm đóng một khu vực rộng 6.700 km2, bao gồm Dải Gaza và Bờ Tây sông Jordan. Jerusalem bị chia cắt, nửa phía tây trở thành một phần của nhà nước Israel mới, nửa phía đông bao gồm Thành phố Cổ do Jordan kiểm soát. Gần 1 triệu người Palestine đã phải di dời khỏi quê hương của họ.

Sau Chiến tranh Trung Đông lần thứ ba (6/1967), Israel tuyên bố sáp nhập phần phía đông Jerusalem vào lãnh thổ của mình và thúc đẩy việc thành lập các khu định cư của người Do Thái tại vùng đất mới chiếm đóng. Năm 1980, Quốc hội Israel thông qua dự luật tuyên bố “Jerusalem, hoàn chỉnh và thống nhất, là thủ đô của Israel.”

Cho đến nay, đã có 6 cuộc chiến tranh Ả Rập-Israel và nhiều cuộc kháng chiến khác. Tuy nhiên, tất cả những cuộc chiến tranh, xung đột đó không những không giải quyết được vấn đề cốt lõi trong quan hệ Israel – Palestine, mà còn gây ra hiềm khích giữa hai bên, gây hậu quả nặng nề cho cả hai bên mà đến nay vẫn chưa thể giải quyết.

Sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 6/12/2017 tuyên bố Jerusalem là thủ đô của Israel và chuyển đại sứ quán Mỹ từ Tel Aviv đến thành phố này, hàng loạt cuộc biểu tình nổ ra khắp thế giới Hồi giáo. Các cuộc đụng độ dữ dội nhất đã diễn ra ở Jerusalem, Bờ Tây và Dải Gaza khiến nhiều người thương vong. Vào ngày 22 tháng 12 năm 2017, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã bỏ phiếu (với 128 phiếu trên 9) lên án quyết định của Hoa Kỳ. Hai ngày sau, vào ngày 24 tháng 12, quốc hội Iran đã bỏ phiếu ủng hộ dự luật công nhận Jerusalem là thủ đô của Palestine.

Như vậy, trong hơn một thế kỷ qua, quan hệ Ả Rập – Israel, tiến trình hòa bình Trung Đông vốn vẫn bế tắc, nay lại bùng lên ở mức độ nóng hơn bởi nguy cơ Jerusalem biến thành bãi chiến trường giữa hai bên.

Trên thực tế, sự căng thẳng ở đây đã tồn tại hàng nghìn năm. Tuy nhiên, nổi bật nhất vẫn là lịch sử đã xảy ra trong suốt 100 năm qua, bắt nguồn từ chủ nghĩa dân tộc và lợi ích ích kỷ của các thế lực bên ngoài luôn rình rập, xâu xé vùng đất linh thiêng này.

Nguyễn Phong