Một thời đại trong thi ca – Hoài Thanh – Ngữ văn 11

• Hoài Thanh (1909-1982)
• Tên khai sinh Nguyễn Đức Nguyên.
• Nơi sinh: Nghi Trung, Nghi Lộc, Nghệ An.
• Sinh ra trong một gia đình Nho giáo nghèo. Tham gia các phong trào yêu nước từ khi còn đi học.
• Công việc chính:
  • Trước Cách mạng:
    • Văn học và Hành động (1936).
    • Sách Thi Nhân Việt Nam (1941-1944):
  • Sau cuộc cách mạng:
    • Có một nền văn hiến Việt Nam (1946).
    • Quyền sống của con người trong Truyện Kiều của Nguyễn Du (1949).
    • Thơ về kháng chiến (1951).
    • Tuyển tập Hoài Thanh (Tập I – 1982; Tập II – 1983).
• Hoài Thanh có biệt tài làm thơ, ông “lấy hồn tôi để hiểu hồn người”.
• Anh phê bình nhẹ nhàng, tinh tế, tài hoa và luôn nở nụ cười sắc sảo

Hoài Thanh là nhà phê bình văn học tiêu biểu nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại. Năm 2000, ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật.

• Nguồn gốc:
  • Đoạn trích phần đầu cuốn Thi nhân Việt Nam là phần cuối của tiểu luận “Một thời đại trong thơ”.
• Chủ thể:
  • Viết luận về một vấn đề văn học.
• NỘI DUNG
  • Đi sâu tổng quan về phong trào Thơ mới.
• Kết cấu:
  • Nó bao gồm 3 phần
    • Phần 1. “Ngay từ đầu… nhìn ra bức tranh lớn”: Những nguyên tắc xác định tinh thần Thơ Mới.
    • Phần 2. “Nói chung… hồn tôi và Huy Cận”: Tinh thần thơ mới: chữ tôi.
    • Phần 3. Phần Tiếp Theo: Phong Trào Thơ Mới Về Bản Thân Và Bi Kịch Của Nó.

Khó

• Ranh giới giữa thơ mới và thơ cũ không phải lúc nào cũng rạch ròi.
  • Luận điểm: “Trời đất không đồng thời tạo ra…hôm nay là phôi thai của hôm qua, trong cái mới ít nhiều vẫn có cái cũ”.
• Thơ mới và thơ cũ đều có cái hay và cái dở.
  • Luận điểm: “Khốn nạn cho cái tầm thường, cái phi lý không thuộc về thời nào”.

Bình luận: Bằng những câu giả định, những câu cảm thán, với giọng điệu thân mật, gần gũi, tha thiết, khẩn thiết mà chân thành, tác giả đã nêu lên cái khó, nhưng cũng là niềm mong mỏi của người yêu văn quyết tâm đi tìm một tinh thần thơ mới.

Nguyên tắc xác định

• Phương pháp so sánh:
  • So sánh thẻ tốt với thẻ tốt, không dựa trên thẻ xấu.
• Cái nhìn biện chứng, đa chiều, không đơn phương:
  • Nhìn vào bức tranh toàn cảnh, không phải cấp địa phương.

Bình luận: Nguyên tắc này có tính thuyết phục, khách quan và chính xác. Bởi vì:

• Cái ác luôn tồn tại, nó không đại diện cho cái gì, không đủ tư cách đại diện cho thời đại, và nghệ thuật luôn có sự tiếp nối giữa cái cũ và cái mới.
• Đồng thời, việc đánh giá phải toàn diện.

• Tinh thần thơ mới chứa đựng trong chữ “ta”
  • Bản chất của từ “tôi”: khái niệm con người cá nhân trong sự giải phóng, trỗi dậy và bùng nổ của ý thức cá nhân (ý nghĩa tuyệt đối của nó).
  • Lữ hành: chập chững, chưa biết – quen – cho là đau và đớn.

Bình luận:

• Thơ xưa là tiếng nói của cái tôi, của đoàn thể, của cộng đồng, của dân tộc.
• Thơ mới là tiếng nói của cái tôi theo nghĩa tuyệt đối, liên quan đến cá nhân, cá nhân, cá nhân.
• Biện pháp nghệ thuật so sánh, đối chiếu được kết hợp chặt chẽ với cái nhìn biện chứng, lịch sử, đa chiều:
  • Đặt cái tôi trong mối quan hệ với chính mình.
  • Đặt cái tôi trong mối tương quan với thời đại, với tâm thế thanh niên đương thời để phân tích, đánh giá.
  • Đặt cái tôi trong góc độ lịch sử để nhận diện: Lịch sử xuất hiện, lịch sử phát triển, lịch sử tiếp nhận…

• Bản ngã đau đớn và đau đớn
  • Mất bản lĩnh: không bản lĩnh như Lý Bạch, không tự trọng khinh nghèo như Nguyễn Công Trứ.
  • Rên rỉ, khốn khổ, thảm hại.
  • Thiếu niềm tin trọn vẹn vào thực tại, muốn thoát ly thực tại nhưng lại rơi vào bi kịch.

→ Trình bày rất khái quát (đối với sự chật chội của cái tôi thơ mới và phong cách riêng của mỗi nhà văn). Lập luận logic, chặt chẽ nhưng cách diễn đạt giàu cảm xúc, hình tượng.

• Những hướng mà nhà thơ đã đào sâu
  • Thế Lữ: Chạy đi tiên nữ.
  • Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên: Điên.
  • Xuân Diệu: Mê mẩn.
  • Huy Cận: Hoang mang và buồn.

→ Tuyệt vọng, càng vào sâu càng lạnh.

• Bi kịch của tuổi trẻ lúc bấy giờ
  • Cô đơn, chán chường, cố thoát ly hiện thực do thiếu niềm tin vào hiện thực nhưng cuối cùng vẫn rơi vào ngõ cụt (Đây cũng là đặc điểm cơ bản của thơ mới).
  • Bản thân bi kịch này là “đại diện đầy đủ nhất của thời đại” nên nó có tầm quan trọng về mặt văn học và xã hội.
• Chọn bi kịch
  • Cũng gửi bằng tiếng Việt.
  • Bởi vì:
    • Họ yêu thích ngôn ngữ mà họ chia sẻ với cha mình.
    • Họ đặt tình yêu quê hương của họ trên tình yêu của họ đối với người Việt Nam.
    • Tiếng Việt là tấm vải lụa đã khơi bao tâm hồn biết bao thế hệ.
    • Họ muốn mượn tâm hồn chung của mình để gửi gắm những ưu tư.
    • Họ tin rằng tiếng ta còn, nước ta còn.
    • Họ phải nhìn về quá khứ để tin vào những gì bất tử đủ để đảm bảo cho ngày mai.
• Mục lục ẩn

  1 Cuộc họp

  1.1 NỘI DUNG

  1.2 Nghệ thuật

  Cuộc họp

  • NỘI DUNG

    • Ghi nhận nội dung cốt yếu của tinh thần thơ mới: cái tôi và sự thể hiện bi kịch ẩn chứa trong tâm hồn người thanh niên lúc bấy giờ.
    • Đánh giá thơ mới theo nghĩa văn học và xã hội.

  • Nghệ thuật

    • Sự kết hợp hài hòa giữa khoa học và nghệ thuật.
  • Tư duy khoa học, chính xác, mới mẻ.
    • Cấu trúc và sự vận dụng của hệ thống luận điểm cũng như nghệ thuật lập luận rất chặt chẽ và logic.
    • Các biện pháp nghệ thuật được sử dụng điêu luyện, tài tình có khả năng gợi và tạo sức hấp dẫn lớn.